Dòng tiền thanh khoản bắt đầu chuyển dịch lớn! Nhật Bản trở thành "bể chứa" của Fed, dòng vốn carry trade trị giá 1.2 nghìn tỷ USD sẽ bùng nổ thị trường crypto vào tháng 12

Thị trường tài chính toàn cầu tháng 12 đã bị đẩy lên tâm điểm bởi ba “vở kịch chính sách tiền tệ” — ngoài kỳ vọng Fed cắt giảm lãi suất lên cao (thị trường đặt cược khả năng cao Fed sẽ giảm 25 điểm cơ bản trong tháng 12), Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) lại “diều hâu” (Bank of America cảnh báo có thể tăng lãi suất lên 0,75% trong tháng 12, mức cao nhất kể từ năm 1995), còn một thay đổi quan trọng nữa lại bị nhiều người bỏ qua: Fed đã chính thức dừng thu hẹp bảng cân đối kế toán từ ngày 1/12, kết thúc ba năm thắt chặt định lượng.

“Cắt giảm lãi suất + dừng thu hẹp” kết hợp với “tăng lãi suất” đã hoàn toàn thay đổi cục diện thanh khoản toàn cầu: Fed vừa dừng “rút máu”, vừa chuẩn bị “bơm tiền”, trong khi BOJ lại thắt chặt “hầu bao”. Trong sự giãn nở này, giao dịch carry trade đồng yên trị giá 5 nghìn tỷ USD đối mặt với nguy cơ đảo chiều, cấu trúc chênh lệch lãi suất toàn cầu được tái thiết nhanh chóng, logic định giá của chứng khoán Mỹ, tiền mã hóa và trái phiếu Mỹ có thể bị viết lại hoàn toàn. Hôm nay, chúng ta sẽ phân tích kỹ lưỡng tác động của sự kiện này, hiểu rõ dòng tiền sẽ chảy về đâu và rủi ro nằm ở chỗ nào.

Trước tiên, điểm mấu chốt: Việc Nhật Bản tăng lãi suất không phải “đòn tấn công bất ngờ”, 80% xác suất đã ẩn chứa những tín hiệu này

So với việc “có tăng hay không”, hiện tại thị trường quan tâm hơn đến “tăng như thế nào, sau tăng sẽ đi đâu”. Theo nguồn tin thân cận, các quan chức BOJ đã chuẩn bị sẵn sàng cho việc tăng lãi suất tại cuộc họp chính sách kết thúc ngày 19/12, với điều kiện kinh tế và thị trường tài chính không gặp cú sốc lớn. Theo dữ liệu của nền tảng dự đoán Polymarket của Mỹ, hiện thị trường đặt cược xác suất BOJ tăng lãi suất 25 điểm cơ bản trong tháng 12 đã tăng vọt từ 50% lên 85%, gần như chắc chắn sẽ xảy ra.

Bối cảnh cốt lõi của lần tăng lãi suất này có hai điểm:

Thứ nhất là áp lực lạm phát trong nước khó giảm, CPI lõi của Tokyo tháng 11 tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, đã vượt mục tiêu 2% trong 43 tháng liên tiếp, đồng yên mất giá càng đẩy giá hàng nhập khẩu lên cao;

Thứ hai là kinh tế xuất hiện điểm tựa, năm nay doanh nghiệp Nhật Bản tăng lương trung bình trên 5%, mức tăng cao chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ giúp BOJ thấy được nền tảng để chịu đựng việc tăng lãi suất. Quan trọng hơn, Thống đốc BOJ Ueda Kazuo đã phát đi tín hiệu rõ ràng từ ngày 1/12, việc “bật mí trước” này chính là một phần của chính sách — nhằm chuẩn bị tâm lý cho thị trường, tránh lặp lại kịch bản “tăng lãi suất bất ngờ gây sụp đổ chứng khoán toàn cầu” như tháng 8 năm ngoái.

Tác động cốt lõi: Cuộc chơi chính sách nối tiếp, dòng tiền ẩn chứa đáp án then chốt

1. Phân tích trình tự chính sách: Fed “nới trước”, BOJ “thắt sau” — logic nền tảng

Xét theo dòng thời gian, Fed nhiều khả năng sẽ dẫn đầu giảm lãi suất 25 điểm cơ bản tại cuộc họp tháng 12, còn BOJ dự kiến sẽ tăng lãi suất tại cuộc họp ngày 19/12. Sự kết hợp “nới trước, thắt sau” này không phải ngẫu nhiên, mà là lựa chọn hợp lý dựa trên nhu cầu kinh tế của mỗi bên, ẩn chứa hai logic cốt lõi:

Với Fed, “dừng thu hẹp trước, sau đó giảm lãi suất” là “phòng thủ kép” đối phó với tăng trưởng kinh tế chậm lại. Xét về nhịp độ chính sách, dừng thu hẹp bảng cân đối kế toán từ ngày 1/12 là bước đầu tiên — động thái này kết thúc quá trình thắt chặt định lượng từ năm 2022, đến tháng 11, bảng cân đối kế toán của Fed đã giảm từ đỉnh 9 nghìn tỷ USD xuống còn 6,6 nghìn tỷ USD, nhưng vẫn cao hơn trước đại dịch 2,5 nghìn tỷ USD. Dừng “rút máu” nhằm giảm bớt căng thẳng thanh khoản trên thị trường tiền tệ, tránh biến động lãi suất do thiếu dự trữ ngân hàng. Trên cơ sở đó, giảm lãi suất là bước thứ hai “kích thích chủ động”: Chỉ số PMI sản xuất ISM của Mỹ tháng 11 giảm xuống 47,8, dưới ngưỡng phân chia tăng trưởng/suy giảm ba tháng liên tiếp, lạm phát PCE lõi dù giảm còn 2,8% nhưng chỉ số niềm tin tiêu dùng giảm 2,7 điểm phần trăm so với tháng trước, cộng thêm áp lực lãi vay của khoản nợ liên bang 38 nghìn tỷ USD, Fed cần giảm lãi suất để hạ chi phí tài chính, ổn định kỳ vọng kinh tế. Việc “ra tay trước” vừa chiếm thế chủ động chính sách, vừa để dành dư địa cho biến động kinh tế sau này.

Với BOJ, “tăng lãi suất trễ” là điều chỉnh tấn công nhằm tránh rủi ro. Chuyên gia phân tích Zhang Ze'en của Western Securities chỉ ra, BOJ cố ý chọn tăng lãi suất sau khi Fed giảm lãi suất, một mặt tận dụng giai đoạn nới lỏng thanh khoản USD để giảm tác động của tăng lãi suất lên kinh tế trong nước; mặt khác, Fed giảm lãi suất khiến lợi suất trái phiếu Mỹ giảm, lúc này BOJ tăng lãi suất sẽ thu hẹp chênh lệch lãi suất Mỹ-Nhật nhanh hơn, tăng sức hấp dẫn tài sản yên, thúc đẩy dòng vốn nước ngoài quay về. Cách “mượn thế” này giúp Nhật Bản chủ động hơn trong quá trình bình thường hóa chính sách tiền tệ.

2. Nghi vấn hút vốn: Nhật tăng lãi suất, trở thành “bể chứa tự nhiên” cho dòng tiền Fed nới lỏng?

Kết hợp dữ liệu M2 của Mỹ và đặc điểm dòng vốn, khả năng Nhật Bản hút dòng tiền nới lỏng từ Fed là rất cao, nhận định này dựa trên ba thực tế then chốt:

Thứ nhất, M2 của Mỹ và tổ hợp chính sách cho thấy thanh khoản “tăng kép”. Đến tháng 11/2025, cung tiền M2 của Mỹ đạt 22,3 nghìn tỷ USD, tăng 0,13 nghìn tỷ USD so với tháng 10, tốc độ tăng trưởng M2 tháng 11 lên 1,4% — sự phục hồi này đã phản ánh tác động của việc dừng thu hẹp bảng cân đối kế toán. Chính sách kép sẽ tiếp tục khuếch đại quy mô thanh khoản: dừng thu hẹp giúp giảm khoảng 95 tỷ USD thu hồi thanh khoản mỗi tháng, giảm lãi suất 25 điểm cơ bản dự kiến bơm thêm 550 tỷ USD, cộng hưởng hai yếu tố, thị trường Mỹ tháng 12 sẽ đón “cửa sổ lợi ích thanh khoản”. Nhưng vấn đề là, tỷ suất sinh lời đầu tư trong nước của Mỹ liên tục giảm, ROE trung bình của các cổ phiếu S&P 500 giảm từ 21% năm ngoái xuống còn 18,7%, lượng lớn dòng tiền tăng thêm đang cần tìm kiếm lối ra sinh lời mới.

Thứ hai, Nhật tăng lãi suất tạo ra “hiệu ứng vùng trũng lợi suất”. Khi Nhật tăng lãi suất lên 0,75%, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật kỳ hạn 10 năm đã lên 1,910%, chênh lệch với lợi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn 10 năm (hiện là 3,72%) chỉ còn 1,81 điểm phần trăm, mức thấp nhất kể từ năm 2015. Đối với vốn toàn cầu, sức hấp dẫn của tài sản yên tăng rõ rệt, đặc biệt Nhật là quốc gia chủ nợ ròng lớn nhất thế giới, nhà đầu tư trong nước nắm giữ 1,189 nghìn tỷ USD trái phiếu Mỹ, khi lợi suất tài sản nội địa tăng lên, dòng vốn này đang quay về nhanh chóng, riêng tháng 11 Nhật đã bán ròng 12,7 tỷ USD trái phiếu Mỹ.

Cuối cùng, đảo chiều carry trade và tăng thanh khoản tạo thành “sự tiếp nhận chính xác”. Hai mươi năm qua, quy mô carry trade “vay yên mua trái phiếu Mỹ” vượt 5 nghìn tỷ USD, lượng thanh khoản tăng thêm do Fed “dừng thu hẹp + giảm lãi suất”, cộng với sức hấp dẫn lợi suất từ việc Nhật tăng lãi suất, sẽ đảo ngược hoàn toàn logic giao dịch này. Theo tính toán của Capital Economics, nếu chênh lệch lãi suất Mỹ-Nhật thu hẹp còn 1,5 điểm phần trăm, sẽ kích hoạt ít nhất 1,2 nghìn tỷ USD carry trade đóng vị thế, trong đó khoảng 600 tỷ USD sẽ quay về Nhật — quy mô này không chỉ hấp thụ hết 550 tỷ USD do giảm lãi suất, mà còn hút thêm phần thanh khoản giữ lại từ việc dừng thu hẹp. Nhìn từ góc độ này, việc Nhật tăng lãi suất đúng lúc trở thành “bể chứa tự nhiên” cho “combo nới lỏng” của Fed: vừa giúp Mỹ hấp thụ thanh khoản dư thừa, giảm áp lực lạm phát quay lại, vừa tránh bong bóng tài sản do dòng vốn toàn cầu di chuyển hỗn loạn, sự “phối hợp ngầm” giữa các chính sách này rất đáng chú ý.

3. Tái cấu trúc chênh lệch lãi suất toàn cầu: “Cơn bão định giá lại” tài sản

Chính sách nối tiếp và thay đổi dòng vốn đang thúc đẩy giá tài sản toàn cầu bước vào chu kỳ định giá lại, đặc điểm phân hóa giữa các loại tài sản ngày càng rõ rệt:

- Chứng khoán Mỹ: Ngắn hạn chịu áp lực, dài hạn phụ thuộc sức bền lợi nhuận Việc Fed giảm lãi suất lẽ ra có lợi cho chứng khoán Mỹ, nhưng dòng vốn carry trade rút ra do Nhật tăng lãi suất lại tạo ra tác động ngược. Ngày 1/12, sau khi Ueda Kazuo phát tín hiệu tăng lãi suất, chỉ số Nasdaq giảm 1,2%, trong đó các ông lớn công nghệ như Apple, Microsoft giảm trên 2%, chủ yếu vì đây là các mã được carry trade nắm giữ nhiều. Tuy nhiên, Capital Economics cho rằng nếu chứng khoán Mỹ tăng nhờ cải thiện lợi nhuận doanh nghiệp (lợi nhuận quý 3 của các công ty S&P 500 tăng 7,3% so với cùng kỳ), chứ không phải do bong bóng định giá, thì mức giảm sau đó sẽ hạn chế.

- Tiền mã hóa: Đòn bẩy cao trở thành “tâm bão” Tiền mã hóa là điểm đến quan trọng của dòng vốn carry trade, việc Nhật tăng lãi suất gây co hẹp thanh khoản tác động trực tiếp nhất. Dữ liệu cho thấy, bitcoin trong tháng qua đã giảm hơn 23%, tháng 11 các quỹ ETF bitcoin bị rút ròng 3,45 tỷ USD, trong đó nhà đầu tư Nhật chiếm 38% lượng rút ròng. Khi carry trade tiếp tục đóng vị thế, biến động của tiền mã hóa sẽ càng dữ dội.

- Trái phiếu Mỹ: “Kéo co” giữa áp lực bán và lợi ích từ giảm lãi suất Dòng vốn Nhật rút ra khiến trái phiếu Mỹ chịu áp lực bán, lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm tháng 11 đã tăng từ 3,5% lên 3,72%; nhưng việc Fed giảm lãi suất lại kích thích nhu cầu trái phiếu. Tổng thể, lợi suất trái phiếu Mỹ ngắn hạn sẽ dao động tăng, dự kiến cuối năm sẽ nằm trong khoảng 3,7%-3,9%.

Câu hỏi then chốt: 0,75% là nới lỏng hay thắt chặt? “Điểm dừng” của việc Nhật tăng lãi suất ở đâu?

Nhiều độc giả hỏi: Nhật tăng lãi suất lên 0,75%, có phải là thắt chặt chính sách tiền tệ không? Ở đây cần làm rõ một khái niệm cốt lõi — “nới lỏng” hay “thắt chặt” chính sách tiền tệ, mấu chốt là lãi suất có cao hơn “lãi suất trung tính” (mức lãi suất không kích thích cũng không kìm hãm kinh tế) hay không.

Ueda Kazuo từng khẳng định, lãi suất trung tính của Nhật nằm trong khoảng 1%-2,5%, dù tăng lên 0,75% vẫn thấp hơn ngưỡng dưới của lãi suất trung tính, nghĩa là chính sách hiện tại vẫn ở “vùng nới lỏng”. Điều này cũng lý giải tại sao BOJ nhấn mạnh “tăng lãi suất không kìm hãm kinh tế” — với Nhật, đây chỉ là điều chỉnh từ “siêu nới lỏng” sang “nới lỏng vừa phải”, thực sự thắt chặt cần lãi suất vượt 1% và nền tảng kinh tế phải duy trì vững chắc.

Xét về lộ trình tiếp theo, Bank of America dự báo BOJ sẽ “tăng lãi suất mỗi sáu tháng một lần”, nhưng với tỷ lệ nợ công của Nhật lên tới 229,6% (cao nhất trong các nền kinh tế phát triển), tăng lãi suất quá nhanh sẽ đẩy chi phí lãi vay của chính phủ lên cao, do đó tăng lãi suất dần dần là kịch bản khả dĩ nhất, cả năm 1-2 lần, mỗi lần 25 điểm cơ bản sẽ là nhịp điệu chủ đạo.

Suy nghĩ cuối cùng: Vì sao tăng lãi suất của Nhật là “biến số lớn nhất” tháng 12? Tín hiệu then chốt trong “roadshow chính sách”

Nhiều độc giả hỏi, tại sao chúng tôi luôn nói việc Nhật tăng lãi suất là “biến số lớn nhất” của thị trường toàn cầu tháng 12?

Không phải vì xác suất tăng lãi suất thấp, mà bởi đằng sau nó ẩn chứa ba “mâu thuẫn”, khiến hướng đi chính sách luôn ở vùng “mờ mịt có thể tiến có thể lùi” — cho đến khi gần đây ngân hàng trung ương phát đi tín hiệu rõ ràng, “biến số” này mới dần được kiểm soát. Nhìn lại, từ phát biểu của Ueda Kazuo đến việc chính phủ ngầm đồng ý tăng lãi suất, toàn bộ quá trình giống như một “roadshow chính sách”, bản chất là để hóa giải cú sốc do biến số này gây ra.

Mâu thuẫn thứ nhất là “đối đầu giữa áp lực lạm phát và kinh tế yếu kém”. CPI lõi Tokyo tháng 11 tăng 3% so với cùng kỳ, vượt mục tiêu 43 tháng liên tiếp, lạm phát buộc phải tăng lãi suất; nhưng GDP quý 3 giảm mạnh 1,8% theo năm, tốc độ tăng tiêu dùng cá nhân giảm từ 0,4% xuống 0,1%, nền tảng kinh tế không đủ để thắt chặt mạnh. Tình thế “phải kiểm soát lạm phát nhưng sợ bóp nghẹt kinh tế” khiến thị trường không đoán được ưu tiên của ngân hàng trung ương, cho đến khi tín hiệu doanh nghiệp tăng lương trên 5% xuất hiện, mới tìm được “điểm tựa kinh tế” cho việc tăng lãi suất.

Mâu thuẫn thứ hai là “xung đột giữa áp lực nợ và chuyển hướng chính sách”. Tỷ lệ nợ công của Nhật lên tới 229,6%, cao nhất trong các nền kinh tế phát triển, hai mươi năm qua dựa vào lãi suất bằng 0 thậm chí âm để hạ chi phí phát hành nợ. Một khi tăng lãi suất lên 0,75%, chi phí lãi vay hàng năm của chính phủ sẽ tăng hơn 8 nghìn tỷ yên, tương đương 1,5% GDP. “Tăng lãi suất thì tăng rủi ro nợ, không tăng thì mặc kệ lạm phát” khiến quyết sách luôn dao động, đến khi cửa sổ giảm lãi suất của Fed mở ra, Nhật mới tìm được không gian “mượn thế tăng lãi suất”.

Mâu thuẫn thứ ba là “cân bằng giữa trách nhiệm toàn cầu và nhu cầu trong nước”. Nhật là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, trung tâm của carry trade trị giá 5 nghìn tỷ USD, thay đổi chính sách sẽ trực tiếp gây sóng gió vốn toàn cầu — tháng 8 năm ngoái tăng lãi suất bất ngờ từng khiến chỉ số Nasdaq giảm 2,3% trong một ngày. Ngân hàng trung ương vừa cần tăng lãi suất để ổn định tỷ giá yên, giảm lạm phát nhập khẩu, vừa phải tránh trở thành “thiên nga đen” của thị trường toàn cầu, áp lực “cả trong lẫn ngoài” này khiến tín hiệu chính sách luôn “thận trọng mập mờ”, thị trường cũng vì thế mà đoán già đoán non về thời điểm, mức độ tăng lãi suất.

Chính vì ba mâu thuẫn này, việc Nhật tăng lãi suất từ “xác suất 50% đầu tháng 11” đến “85% chắc chắn hiện nay” luôn là biến số khó đoán nhất của thị trường tháng 12. Cái gọi là “roadshow chính sách” chính là thông qua phát biểu dần dần của Ueda Kazuo, tiết lộ thông tin từ người trong cuộc, để thị trường dần tiêu hóa biến số này — đến hiện tại, việc bán tháo trái phiếu Nhật, đồng yên tăng nhẹ, chứng khoán biến động đều trong tầm kiểm soát, cho thấy “mũi tiêm phòng” này đã bước đầu phát huy tác dụng.

Hiện nay, xác suất tăng lãi suất trên 80% đã loại bỏ gần như hoàn toàn biến số “có tăng hay không”, nhưng biến số mới lại xuất hiện — đây cũng là trọng tâm chúng tôi tiếp tục theo dõi.

Với nhà đầu tư, biến số thực sự nằm ở hai điểm:

Thứ nhất là định hướng chính sách sau khi tăng lãi suất — BOJ có công bố rõ “tăng lãi suất mỗi sáu tháng một lần” hay tiếp tục dùng cách nói mập mờ “xem dữ liệu kinh tế”?

Thứ hai là phát biểu của Ueda Kazuo — nếu ông nhắc đến “đàm phán lao động mùa xuân 2026” là tham chiếu quan trọng, nghĩa là việc tăng lãi suất sau này có thể chậm lại, ngược lại thì có thể tăng nhanh hơn. Những chi tiết này mới là “mật mã cốt lõi” quyết định dòng tiền.

Ngày 19/12, quyết định của BOJ và quyết định giảm lãi suất của Fed sẽ lần lượt được công bố, hai “vở kịch lớn” này sẽ khiến vốn toàn cầu “chọn phe” lại từ đầu. Với chúng ta, thay vì lo lắng biến động ngắn hạn, hãy tập trung vào logic cốt lõi của tài sản: những tài sản định giá cao dựa vào vốn giá rẻ cần cảnh giác, còn tài sản có nền tảng vững chắc, định giá thấp có thể sẽ đón cơ hội trong cuộc “di dời dòng tiền” này.