Sau 5 năm khám phá và đạt mức định giá 1 tỷ đô la Mỹ, tại sao nó lại "chấp nhận thất bại"?

Sau năm năm thành lập, đã huy động tổng cộng khoảng 180 millions USD và từng được định giá gần 1.1billions USD, Farcaster chính thức thừa nhận: con đường mạng xã hội Web3 đã không thành công.

Gần đây, đồng sáng lập Farcaster là Dan Romero đã liên tục đăng bài trên nền tảng, tuyên bố đội ngũ sẽ từ bỏ chiến lược sản phẩm “lấy mạng xã hội làm cốt lõi”, chuyển sang tập trung hoàn toàn vào hướng ví (Wallet). Theo lời ông, đây không phải là một sự nâng cấp chủ động, mà là một lựa chọn bị thực tế ép buộc sau thời gian dài thử nghiệm.

“Chúng tôi đã thử ưu tiên mạng xã hội trong 4,5 năm, nhưng không hiệu quả.”

Nhận định này không chỉ đánh dấu sự chuyển mình của Farcaster, mà còn một lần nữa đưa vấn đề cấu trúc của mạng xã hội Web3 trở lại tâm điểm.

Khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế: Tại sao Farcaster không thể trở thành “Twitter phi tập trung”

Farcaster ra đời năm 2020, đúng vào thời điểm câu chuyện Web3 lên cao. Dự án này cố gắng giải quyết ba vấn đề cốt lõi của các nền tảng mạng xã hội Web2:

• Độc quyền nền tảng và kiểm duyệt

• Dữ liệu người dùng không thuộc về chính họ

• Người sáng tạo không thể kiếm tiền trực tiếp

Ý tưởng thiết kế của họ mang đậm màu sắc lý tưởng:

• Tầng giao thức phi tập trung

• Khách hàng có thể tự do xây dựng

• Quan hệ xã hội được đưa lên chuỗi, có thể di chuyển

Trong số các dự án “mạng xã hội phi tập trung”, Farcaster từng được xem là sản phẩm gần nhất với PMF. Đặc biệt sau khi Warpcast bùng nổ vào năm 2023, nhiều KOL trên Crypto Twitter đã gia nhập, khiến nó trông như hình mẫu của mạng xã hội thế hệ tiếp theo.

Nhưng vấn đề nhanh chóng lộ diện.

Theo thống kê người dùng hoạt động hàng tháng (MAU) của Farcaster trên Dune Analytics, đường tăng trưởng người dùng của Farcaster thể hiện một hình thái rất rõ ràng nhưng không mấy lạc quan:

Trong phần lớn thời gian năm 2023, số MAU của Farcaster gần như không đáng kể;
Điểm bùng nổ thực sự xuất hiện vào đầu năm 2024, MAU trong thời gian ngắn tăng vọt từ vài nghìn lên khoảng 40.000–50.000, và giữa năm 2024 từng chạm gần 80.000 MAU.

Đây là cửa sổ tăng trưởng quy mô duy nhất thực sự của Farcaster kể từ khi thành lập. Đáng chú ý, đợt tăng trưởng này không diễn ra trong thị trường gấu, mà vào giai đoạn hệ sinh thái Base hoạt động mạnh và câu chuyện SocialFi bùng nổ.

Nhưng cửa sổ này không kéo dài lâu.
Từ nửa cuối năm 2024, số liệu MAU bắt đầu giảm rõ rệt, và trong năm tiếp theo tiếp tục xu hướng giảm dao động:

• MAU nhiều lần phục hồi, nhưng đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước

• Đến nửa cuối năm 2025, MAU đã giảm xuống dưới 20.000

Thực tế, tăng trưởng của Farcaster luôn không thể “phá vòng”, cấu trúc người dùng cực kỳ đồng nhất:

• Người làm trong ngành crypto

• VC

• Builder

• Người dùng Crypto Native

Đối với người dùng phổ thông:

• Ngưỡng đăng ký cao

• Nội dung xã hội “khép kín” nghiêm trọng

• Trải nghiệm sử dụng không vượt trội so với X / Instagram

Điều này khiến Farcaster luôn không thể hình thành hiệu ứng mạng thực sự.

DeFi KOL Ignas trên X (@DeFiIgnas) thẳng thắn cho rằng, Farcaster “chỉ thừa nhận điều mà mọi người đã cảm nhận từ lâu”:

Hiệu ứng mạng của X (trước đây là Twitter) mạnh đến mức gần như không thể bị phá vỡ trực diện.
Đây không phải là vấn đề của câu chuyện crypto, mà là rào cản cấu trúc của sản phẩm mạng xã hội. Xét về lộ trình sản phẩm, vấn đề của Farcaster ở mảng xã hội rất điển hình:

• Tăng trưởng người dùng luôn bị khóa trong nhóm crypto native

• Nội dung tuần hoàn nội bộ, khó lan tỏa ra ngoài

• Kiếm tiền cho người sáng tạo và giữ chân người dùng không tạo thành phản hồi tích cực

Đó cũng là lý do Ignas tóm tắt chiến lược mới của Farcaster chỉ bằng một câu:

“Dễ dàng thêm mạng xã hội vào một ví hơn là thêm ví vào một sản phẩm mạng xã hội.”

Nhận định này về bản chất đã thừa nhận rằng “mạng xã hội không phải là nhu cầu gốc của Web3”.

“Bong bóng rất dễ chịu, nhưng con số thì lạnh lùng”

Nếu dữ liệu MAU trả lời câu hỏi “Farcaster làm được đến đâu”, thì một câu hỏi khác là: thị trường này thực sự lớn đến mức nào?

Người sáng tạo crypto Wiimee trên X đã cung cấp một bộ dữ liệu so sánh khá ấn tượng.

Sau một lần “vô tình thoát khỏi vòng lặp nội dung crypto”, Wiimee đã sáng tạo nội dung hướng đến đại chúng trong bốn ngày liên tiếp, dữ liệu phân tích cho thấy trong khoảng 100 giờ đã đạt 2,7 triệu lượt hiển thị, gấp đôi tổng lượt xem nội dung crypto của anh trong một năm.

Anh cho biết:

“Crypto Twitter là một bong bóng, và nó rất nhỏ. Nói với người trong ngành suốt bốn năm không bằng nói với đại chúng trong bốn ngày.”

Đây không phải là chỉ trích trực tiếp Farcaster, mà là chỉ ra một vấn đề sâu xa hơn:
Mạng xã hội crypto vốn là một hệ sinh thái tự tuần hoàn cao, nhưng khả năng lan tỏa ra ngoài lại cực kỳ yếu. Khi nội dung, quan hệ và sự chú ý đều bị giới hạn trong một nhóm người dùng gốc, dù thiết kế giao thức có tinh vi đến đâu cũng khó vượt qua giới hạn quy mô thị trường.

Điều này khiến Farcaster đối mặt không phải là “sản phẩm chưa đủ tốt”, mà là “không có đủ người trong sân chơi”.

Ví, ngược lại lại đạt được PMF

Điều thực sự thay đổi nhận định nội bộ của Farcaster không phải là suy ngẫm về mạng xã hội, mà là sự xác thực bất ngờ từ ví.

Đầu năm 2024, Farcaster ra mắt ví tích hợp trong ứng dụng, ban đầu chỉ nhằm bổ sung trải nghiệm mạng xã hội. Nhưng theo dữ liệu sử dụng, tốc độ tăng trưởng, tần suất sử dụng và khả năng giữ chân của ví lại khác biệt rõ rệt so với mô-đun mạng xã hội.

Dan Romero nhấn mạnh trong phản hồi công khai:

“Mỗi người dùng ví mới và giữ chân được đều là người dùng mới của giao thức.”

Câu nói này đã tiết lộ logic cốt lõi của việc điều chỉnh lộ trình. Ví không đối mặt với “nhu cầu thể hiện”, mà là nhu cầu thực tế, cứng nhắc về hành vi on-chain: chuyển tiền, giao dịch, ký tên, tương tác với ứng dụng mới.

Tháng 10, Farcaster mua lại công cụ phát hành token do AI Agent điều khiển là Clanker, và dần tích hợp vào hệ thống ví, động thái này cũng được xem là đội ngũ đặt cược rõ ràng vào hướng “ưu tiên ví”.

Xét về mặt thương mại, hướng đi này có ưu thế rõ rệt:

• Tần suất sử dụng cao hơn

• Đường kiếm tiền rõ ràng hơn

• Gắn kết chặt chẽ hơn với hệ sinh thái on-chain

So với đó, mạng xã hội giống như “hoa trên gấm”, chứ không phải động lực tăng trưởng chính.

Dù chiến lược ví có cơ sở dữ liệu vững chắc, nhưng tranh cãi trong cộng đồng cũng nổ ra.

Nhiều người dùng lâu năm khẳng định họ không phản đối ví, mà không thoải mái với sự chuyển hướng văn hóa đi kèm: từ “người dùng” bị định nghĩa lại thành “nhà giao dịch”, từ “người cùng xây dựng” bị gắn nhãn thành “old guard”.

Điều này phơi bày một thực tế: khi hướng sản phẩm thay đổi, cảm xúc cộng đồng thường khó di chuyển hơn lộ trình. Tầng giao thức của Farcaster vẫn phi tập trung, nhưng quyền quyết định hướng sản phẩm vẫn tập trung trong tay đội ngũ. Sự căng thẳng này càng bị khuếch đại khi chuyển mình.

Romero sau đó thừa nhận có vấn đề trong giao tiếp, nhưng cũng khẳng định đội ngũ đã đưa ra lựa chọn.

Đây không phải là kiêu ngạo, mà là quyết định thực tế thường thấy ở giai đoạn sau của các dự án khởi nghiệp. Ở góc độ này, Farcaster không phải từ bỏ lý tưởng mạng xã hội, mà là từ bỏ ảo tưởng về quy mô hóa nó.

Có lẽ đúng như một người quan sát đã nói:

“Hãy để người dùng ở lại vì công cụ, mạng xã hội mới có không gian tồn tại.”

Lựa chọn của Farcaster chưa chắc là lãng mạn nhất, nhưng có lẽ là thực tế nhất: tích hợp sâu các công cụ tài chính gốc (ví, giao dịch, phát hành) mới là con đường thực dụng để chuyển hóa thành giá trị thương mại bền vững.

Tác giả: Bootly