Nhật Bản chấm dứt chính sách lãi suất 0%: Tài sản rủi ro đối mặt với nỗi sợ lớn nhất, "điểm chuyển đổi thanh khoản"

Original Article Title: "Japanese Government Bond Yield Breaks 1%, Beginning of a 'Ghost Story' in the Global Financial Market"

Original Article Author: Liam, Deep Tide TechFlow

Để tôi kể cho bạn một câu chuyện ma:

Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn hai năm đã vượt mốc 1% lần đầu tiên kể từ năm 2008; lợi suất trái phiếu kỳ hạn năm năm tăng thêm 3,5 điểm cơ bản lên 1,345%, đạt mức cao mới kể từ tháng 6 năm 2008; lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm có lúc chạm mức 3,395%, lập kỷ lục lịch sử.

Ý nghĩa của sự kiện này không chỉ là “lợi suất vượt 1%”, mà còn là:

Kỷ nguyên nới lỏng cực đoan của Nhật Bản trong thập kỷ qua đang được ghi dấu vĩnh viễn vào lịch sử.

Từ năm 2010 đến 2023, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn hai năm dao động trong khoảng -0,2% đến 0,1%. Nói cách khác, tiền ở Nhật Bản gần như là miễn phí, thậm chí còn được trả thêm khi đi vay.

Điều này là do nền kinh tế Nhật Bản bị mắc kẹt trong bẫy giảm phát với giá cả, tiền lương trì trệ và tiêu dùng yếu kể từ khi bong bóng vỡ vào năm 1990. Để kích thích kinh tế, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã thực hiện chính sách tiền tệ mạnh mẽ và cực đoan nhất thế giới, bao gồm lãi suất bằng 0 và thậm chí là chính sách lãi suất âm, khiến chi phí vốn rẻ nhất có thể. Vay tiền gần như miễn phí, gửi tiền vào ngân hàng còn bị tính phí. Điều này nhằm thúc đẩy mọi người đầu tư và tiêu dùng.

Bây giờ, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã chuyển từ âm sang dương, tăng lên 1%, điều này không chỉ ảnh hưởng đến Nhật Bản mà còn có tác động toàn cầu ở ít nhất ba khía cạnh:

Thứ nhất, nó đánh dấu sự đảo chiều hoàn toàn của chính sách tiền tệ Nhật Bản.

Kỷ nguyên lãi suất bằng 0, lãi suất âm và YCC (Kiểm soát đường cong lợi suất) đã kết thúc, Nhật Bản không còn là nền kinh tế lớn duy nhất duy trì “lãi suất siêu thấp”, chấm dứt hoàn toàn thời kỳ nới lỏng.

Thứ hai, nó cũng thay đổi cấu trúc định giá vốn toàn cầu.

Trước đây, Nhật Bản là một trong những nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất thế giới (đặc biệt là các quỹ hưu trí như GPIF, công ty bảo hiểm và ngân hàng) do lãi suất trong nước thấp. Để tìm kiếm lợi suất cao hơn, các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư mạnh ra nước ngoài vào Mỹ, Đông Nam Á và Trung Quốc. Nay, khi lãi suất trong nước tăng, động lực “đầu tư ra nước ngoài” của dòng vốn Nhật sẽ giảm, thậm chí có thể rút vốn từ nước ngoài về Nhật.

Cuối cùng, và cũng là điểm được các nhà giao dịch quan tâm nhất, lãi suất Nhật Bản tăng 1% đồng nghĩa với chuỗi vốn toàn cầu dựa vào carry trade đồng yên trong thập kỷ qua sẽ bị thu hẹp mang tính hệ thống.

Điều này sẽ ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán Mỹ, thị trường chứng khoán châu Á, thị trường ngoại hối, vàng, Bitcoin và thậm chí cả thanh khoản toàn cầu.

Bởi vì carry trade là động cơ ẩn của hệ thống tài chính toàn cầu.

Carry Trade đồng Yên dần đi đến hồi kết

Trong thập kỷ qua, các tài sản rủi ro toàn cầu như thị trường chứng khoán Mỹ và Bitcoin liên tục tăng giá, một lý do then chốt là Carry Trade đồng Yên.

Hãy tưởng tượng bạn vay tiền ở Nhật Bản với chi phí gần như bằng 0.

Vay 100 triệu yên ở Nhật với lãi suất chỉ 0%~0,1%, sau đó đổi 100 triệu yên này sang đô la Mỹ để mua trái phiếu kho bạc Mỹ với lợi suất 4%~5%, hoặc mua cổ phiếu, vàng, Bitcoin, cuối cùng đổi lại sang yên để trả nợ.

Chỉ cần có chênh lệch lãi suất là bạn có lãi, lãi suất càng thấp thì cơ hội arbitrage càng nhiều.

Không có con số công khai chính xác, nhưng các tổ chức toàn cầu ước tính quy mô Carry Trade đồng Yên dao động từ 1 đến 2 nghìn tỷ đô la Mỹ ở mức thấp và từ 3 đến 5 nghìn tỷ đô la Mỹ ở mức cao.

Đây là một trong những nguồn thanh khoản lớn nhất và ẩn nhất của hệ thống tài chính toàn cầu.

Nhiều nghiên cứu thậm chí cho rằng Carry Trade đồng Yên là một trong những động lực thực sự đứng sau các mức đỉnh lịch sử của thị trường chứng khoán Mỹ, vàng và BTC trong thập kỷ qua.

Thế giới đã sử dụng “tiền miễn phí của Nhật Bản” để thúc đẩy các tài sản rủi ro.

Bây giờ, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 2 năm đã tăng lên 1% lần đầu tiên sau 16 năm, báo hiệu một phần “đường ống tiền miễn phí” này đã bị khóa lại.

Kết quả là:

Nhà đầu tư nước ngoài không còn có thể vay yên giá rẻ để arbitrage, tạo áp lực lên thị trường chứng khoán.

Dòng vốn trong nước Nhật cũng bắt đầu quay trở lại, đặc biệt là từ các công ty bảo hiểm nhân thọ, ngân hàng và quỹ hưu trí Nhật Bản, giảm tỷ trọng đầu tư vào tài sản nước ngoài.

Dòng vốn toàn cầu bắt đầu rút khỏi các tài sản rủi ro, và đồng yên mạnh lên thường đồng nghĩa với việc khẩu vị rủi ro của thị trường toàn cầu giảm xuống.

Điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến thị trường chứng khoán?

Thị trường chứng khoán Mỹ đã trải qua thị trường bò trong 10 năm qua nhờ dòng vốn giá rẻ toàn cầu, trong đó Nhật Bản là một nguồn lực lớn.

Lãi suất Nhật Bản tăng trực tiếp cản trở dòng vốn lớn chảy vào thị trường chứng khoán Mỹ.

Đặc biệt với mức định giá cao hiện tại của thị trường chứng khoán Mỹ và những nghi ngờ về chủ đề AI, bất kỳ sự rút vốn nào cũng có thể làm trầm trọng thêm đợt điều chỉnh.

Toàn bộ thị trường chứng khoán châu Á - Thái Bình Dương cũng bị ảnh hưởng, các thị trường như Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore và các nước khác từng hưởng lợi từ carry trade đồng yên trước đây.

Khi lãi suất Nhật Bản tăng, dòng vốn bắt đầu quay về Nhật, khiến thị trường chứng khoán châu Á biến động mạnh trong ngắn hạn.

Đối với thị trường chứng khoán Nhật Bản, khi lãi suất trong nước tăng, thị trường chứng khoán cũng sẽ chịu áp lực giảm trong ngắn hạn, đặc biệt là các doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu. Tuy nhiên, về dài hạn, việc bình thường hóa lãi suất sẽ giúp nền kinh tế thoát khỏi giảm phát, quay lại giai đoạn tăng trưởng, tái thiết hệ thống định giá và được xem là tích cực.

Có lẽ đây cũng là lý do Warren Buffett tiếp tục tăng đầu tư vào thị trường chứng khoán Nhật Bản.

Ngày 30 tháng 8 năm 2020, Buffett, vào sinh nhật lần thứ 90, lần đầu công khai tiết lộ ông nắm giữ khoảng 5% cổ phần tại năm công ty thương mại lớn nhất Nhật Bản, với tổng giá trị đầu tư lúc đó khoảng 6,3 tỷ đô la Mỹ.

Năm năm sau, giá cổ phiếu tăng và liên tục mua thêm, tổng giá trị thị trường cổ phần của Buffett tại năm công ty thương mại lớn nhất Nhật Bản đã vượt 31 tỷ đô la Mỹ.

Trong giai đoạn 2022-2023, đồng yên rớt xuống mức thấp nhất gần 30 năm, tài sản cổ phiếu Nhật Bản nói chung trải qua thời khắc “gãy xương”. Đối với nhà đầu tư giá trị, đây là cơ hội kinh điển khi tài sản bị định giá thấp, lợi nhuận ổn định, cổ tức cao và tiềm năng đảo chiều tiền tệ... Một cơ hội đầu tư khó cưỡng.

Bitcoin và Vàng

Ngoài thị trường chứng khoán, đồng yên mạnh lên ảnh hưởng thế nào đến vàng và Bitcoin?

Logic định giá của vàng luôn đơn giản:

Đồng đô la yếu thì giá vàng tăng; lãi suất thực giảm thì giá vàng tăng; rủi ro toàn cầu tăng thì giá vàng tăng.

Mỗi yếu tố này đều có liên hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với bước ngoặt chính sách lãi suất của Nhật Bản.

Thứ nhất, lãi suất Nhật tăng đồng nghĩa với đồng yên mạnh lên, trong chỉ số DXY, đồng yên chiếm tới 13,6%. Yên mạnh gây áp lực trực tiếp lên DXY. Khi đô la yếu, vàng tự nhiên mất đi lực kìm hãm mạnh nhất, giá dễ tăng hơn.

Thứ hai, đảo chiều lãi suất Nhật Bản đánh dấu chấm dứt hơn một thập kỷ “tiền rẻ toàn cầu”. Carry trade đồng yên bắt đầu rút về, các tổ chức Nhật giảm đầu tư ra nước ngoài, thanh khoản toàn cầu giảm theo. Trong giai đoạn co hẹp thanh khoản, dòng vốn có xu hướng rút khỏi tài sản biến động mạnh và chuyển sang vàng - “tài sản thanh toán, trú ẩn an toàn, không rủi ro đối tác”.

Thứ ba, nếu nhà đầu tư Nhật giảm mua ETF vàng do lãi suất trong nước tăng, tác động này là hạn chế vì động lực chính của nhu cầu vàng toàn cầu không nằm ở Nhật mà ở xu hướng dài hạn mua vàng của ngân hàng trung ương, tăng ETF và sức mua ở các thị trường mới nổi.

Do đó, tác động của đợt tăng lợi suất Nhật Bản này lên vàng là rõ ràng:

Ngắn hạn có thể biến động, nhưng trung và dài hạn vẫn lạc quan.

Vàng một lần nữa rơi vào tổ hợp thuận lợi “nhạy cảm lãi suất + đô la Mỹ yếu + nhu cầu phòng ngừa rủi ro tăng”, triển vọng dài hạn tích cực.

Khác với vàng, Bitcoin được coi là tài sản rủi ro toàn cầu có tính thanh khoản cao nhất, giao dịch 24/7 và có tương quan cao với Nasdaq. Do đó, khi lãi suất Nhật tăng, carry trade đồng yên bị tháo gỡ, thanh khoản toàn cầu thắt chặt, Bitcoin thường là một trong những tài sản giảm giá đầu tiên, vì nó cực kỳ nhạy cảm với bất thường thị trường, giống như “điện tâm đồ thanh khoản thị trường”.

Tuy nhiên, yếu ngắn hạn không đồng nghĩa với bi quan dài hạn.

Nhật Bản bước vào chu kỳ tăng lãi suất đồng nghĩa với chi phí nợ toàn cầu tăng, biến động trái phiếu Mỹ tăng, áp lực tài khóa toàn cầu tăng. Trong bối cảnh vĩ mô này, các tài sản có “rủi ro tín dụng chủ quyền” đang được định giá lại: trên thị trường truyền thống là vàng, còn trong thế giới số là Bitcoin.

Do đó, con đường của Bitcoin cũng rõ ràng: biến động ngắn hạn cùng với tài sản rủi ro giảm, nhưng trung hạn sẽ đón nhận hỗ trợ vĩ mô mới nhờ rủi ro tín dụng toàn cầu tăng.

Tóm lại, kỷ nguyên tài sản rủi ro thịnh vượng nhờ “tiền miễn phí từ Nhật Bản” trong thập kỷ qua đã kết thúc.

Thị trường toàn cầu đang bước vào một chu kỳ lãi suất mới, thực chất hơn và cũng khắc nghiệt hơn.

Từ chứng khoán, vàng đến Bitcoin, không tài sản nào có thể đứng ngoài.

Khi thanh khoản rút đi, tài sản nào trụ vững sẽ càng có giá trị. Khi chu kỳ chuyển giao, hiểu được chuỗi tiền ẩn là năng lực quan trọng nhất.

Bức màn của thế giới mới đã được kéo lên.

Tiếp theo, ai thích nghi nhanh hơn sẽ chiến thắng.